စေတာ့ေစ်းကြက္ ဥပေဒမ်ားႏွင့္ လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိေရး

စေတာ့ရွယ္ယာ ေစ်းကြက္ကိုအေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ကာလမွာပဲ အမ်ားနဲ႔သက္ဆိုင္ တဲ့ကုမၸဏီေတြဟာလည္း မိမိတို႔ရဲ႕ရွယ္ယာေတြကို အမ်ားျပည္သူကိုထုတ္ေရာင္းဖို႔ စီစဥ္ေနၾကတာကိုေတြ႕ရ ပါတယ္။ အခ်ဳိ႕ကုမၸဏီေတြဟာလည္း လုပ္ငန္းစတင္ဖို႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ အမ်ားျပည္သူကို ရွယ္ယာေတြ ဖိတ္ေခၚေရာင္းခ်ဖို႔ျပင္ဆင္ေနၾကသလို အခ်ဳိ႕လည္းလုပ္ငန္းမစတင္ႏိုင္ေသးဘဲ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ မႈေတြ၊ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိမႈ ေလ့လာေရးလုပ္ငန္းေတြ၊ ထုတ္ေဝသူနဲ႔ ျဖန္႔ေဝေရာင္းခ်သူမ်ား၊ ေရွ႕ေနမ်ား၊ စာရင္းကိုင္ အဖြဲ႕မ်ားနဲ႔ ႀကိဳတင္ညႇိႏႈိင္းမႈေတြ လုပ္ေနၾကတာကိုလည္း ေတြ႕ျမင္ေနရပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ရွယ္ယာထုတ္ေဝသူနဲ႔ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူတို႔အၾကားမွာ ရွယ္ယာေတြကို တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္း ခ်ေပးမယ့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားရဲ႕ အခန္းက႑ဟာ အေရးပါတဲ့ေနရာမွာ ရပ္တည္လ်က္ရွိပါတယ္။ အဲဒီ တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်မယ့္ လုပ္ငန္းဟာစေတာ့ေစ်းကြက္ႀကီးရဲ႕ ကနဦး ေရွ႕ေျပးအဆင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ထုတ္ ေဝေရာင္းခ်မယ့္ကုမၸဏီနဲ႔ ရွယ္ယာျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်ေပးမယ့္ သူတို႔ဟာ (due diligence) ကုိ ျပတဲ့အေနနဲ႔ ႀကိဳတင္ညႇိႏႈိင္းမႈ အစည္းအေဝးမ်ားကို ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ေဆြးေႏြးလုပ္ေဆာင္ၾကရပါတယ္။ ေဆြးေႏြးၿပီးတဲ့ေနာက္ အမ်ားျပည္သူေတြကို ရွယ္ယာထုတ္ေဝေရာင္းခ်မယ့္ (IPO process) အတြက္ ထုတ္ေဝသူနဲ႔ျဖန္႔ေဝေရာင္း ခ်ေပးမယ့္သူမ်ားဟာ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားခ်ဳပ္ဆိုကာ လုပ္ငန္းစဥ္ အဆင့္မ်ား ခ်မွတ္ ေဆာင္ရြက္ၾကရပါတယ္။ စေတာ့ေစ်းကြက္ စည္းမ်ဥ္းေတြအရထုတ္ေဝေရာင္းခ်သူတို႔ရဲ႕ အေၾကာင္းျခင္းရာေတြကို က်က်နနမေလ့လာဘဲ ျပည္သူကို ေရာင္းခ်ေပးလို႔ တစ္ခ်ိန္မွာ မွားယြင္းမႈ ျဖစ္လာပါက တရားစြဲမႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်မယ့္အဖြဲ႕ေတြဟာ ရွယ္ယာေရာင္းခ်တဲ့ (underwriting) နည္းစနစ္ မ်ားျဖစ္တဲ့ fi rm commitment, best effort, standby agreement စတဲ့နည္းစနစ္မ်ားထဲက တစ္ခုခုနဲ႔ေရာင္းခ်ေပး ေလ့ရွိပါတယ္။ ဘယ္လိုနည္းစနစ္နဲ႔ပဲ ေရာင္းခ်သည္ျဖစ္ေစဒီလို တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်မယ့္အဖြဲ႕ေတြဟာ တည္ဆဲဥပေဒမ်ားအရ ျဖန္႔ခ်ိေရးလိုင္စင္မ်ား ရယူဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။

ကုမၸဏီမ်ားဟာ ရွယ္ယာမေရာင္းခင္မွာ အေစာက underwriter မ်ားနဲ႔ တိုင္ပင္ေရးဆြဲထားတဲ့ကုမၸဏီ ရဲ႕ လုပ္ငန္းလမ္းၫႊန္ရွင္းတမ္း (prospectus) ကို ႀကိဳတင္ေဝငွရမွာျဖစ္ၿပီး ျပည္သူေတြအေနနဲ႔ လုပ္ငန္းလမ္း ၫႊန္ရွင္းတမ္းထဲက အခ်က္ေတြ၊ ဦးေဆာင္မယ့္လူေတြကို ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရင္ ဝယ္ယူႏိုင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လုပ္ငန္းလမ္းၫႊန္ရွင္းတမ္းကိုေတာ့ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြ၊ သုေတသီေတြ ေလ့လာၾကဖို႔ အခ်ိန္တစ္ခုေတာ့ ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအလားအလာ ၫႊန္းတမ္းမွာ­ risk factor ေတြ ထည့္ေရးထားသလား၊ ကုမၸဏီရဲ႕ ေရတုိ-ေရရွည္ စီမံကိန္းေတြ ပါဝင္သလား၊ တည္ေထာင္သူဒါ႐ိုက္တာမ်ားနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ အေၾကာင္းျခင္းရာေတြ ပါဝင္ရဲ႕လား၊ ကုမၸဏီကိုနိစၥဓူဝ ေမာင္းႏွင္မယ့္ အဆင့္ျမင့္အရာရွိေတြက ဘယ္သူေတြလဲ၊ ေရာင္းခ်လို႔ရမယ့္ ေငြကို သံုးစြဲမယ့္ေနရာေတြ ေဖာ္ျပထားရဲ႕လားစသည္ျဖင့္ စစ္ေဆးၾကည့္သင့္ပါတယ္။ စင္းလံုးေခ်ာေရးထားၿပီး ဆံုး႐ႈံးႏိုင္ေျခရွိမႈေတြ ထည့္မသြင္းထားရင္ေတာ့ဒီအလားအလာ ၫႊန္းတမ္းဟာျပည့္စံုတယ္လို႔ ယူဆလို႔မရပါ ဘူး။

၂ဝ၁၃ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၃၁ ရက္က ႏိုင္ငံေတာ္က ျပ႒ာန္းခဲ့တဲ့ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား လဲလွယ္ေရာင္းဝယ္ေရး ဥပေဒပုဒ္မ ၂၃ မွာစေတာ့ေစ်းကြက္မွာ ေလွ်ာက္ထားႏိုင္တဲ့ လိုင္စင္အမ်ဳိးအစားေတြကုိ ေဖာ္ျပထားၿပီး အဲဒီလိုင္စင္ေတြကေတာ့ (က) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ား ကိုယ္ပိုင္ေရာင္းဝယ္ျခင္း လုပ္ငန္းလိုင္စင္၊ (ခ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ အက်ဳိးေဆာင္သို႔မဟုတ္ ကိုယ္စားလွယ္လုပ္ငန္းလိုင္စင္၊ (ဂ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္မ်ားကို တာဝန္ခံ၍ တစ္ဆင့္ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်ျခင္း လုပ္ငန္းလိုင္စင္၊ (ဃ) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈအတြက္ အၾကံေပးလိုင္စင္၊ (င) ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ ကုမၸဏီ ကိုယ္စားလွယ္လိုင္စင္စသည္ျဖင့္ သတ္မွတ္ထားေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ တစ္ခါေငြေခ်းသက္ေသခံ လက္မွတ္လဲလွယ္ေရာင္းဝယ္ေရး ဥပေဒအခန္း (၁၂) တားျမစ္ခ်က္ႏွင့္ ျပစ္ဒဏ္မ်ားဆိုတဲ့အပိုင္းရဲ႕ ပုဒ္မ ၅၆ မွာ မည္သူမွ် (က) လုပ္ငန္းလိုင္စင္မရွိဘဲ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္လုပ္ငန္းတစ္ခုခုကို လုပ္ကိုင္ျခင္းမျပဳရ ဆိုၿပီး ေဖာ္ျပထားတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။

မၾကာေသးမီက သတင္းစာထဲမွာ ကုမၸဏီႀကီးတစ္ခုက ရွယ္ယာေတြကို အမ်ားျပည္သူကို ကမ္းလွမ္း ေရာင္းခ်ျခင္း (IPO) ျပဳလုပ္ရာမွာပုဂၢလိကဘဏ္ေတြမွတစ္ဆင့္ ေရာင္းခ်ဖို႔ စီစဥ္ေနတဲ့သတင္းကို ဖတ္လိုက္ ရပါတယ္။ ႐ုတ္တရက္ ၾကည့္လိုက္ရင္ေတာ့ ႏိုင္ငံတစ္ဝန္းလံုးမွာရွိတဲ့ျပည္သူေတြရဲ႕လက္ထဲကို ပုဂၢလိကဘဏ္ မ်ားမွတစ္ဆင့္ ရွယ္ယာေတြအေရာက္ထည့္မယ္ဆိုတာ ေကာင္းမြန္သလိုလိုျဖစ္ေပမယ့္ ဘဏ္မ်ားကိုရွယ္ယာ ေစ်းကြက္မွာ အေရာင္းကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ခန္႔အပ္တယ္ဆိုတာဟာ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ေငြေခ်းသက္ေသခံ ဥပေဒနဲ႔ ညီၫြတ္ျခင္းရွိမရွိေတာ့ ျပန္လည္စိစစ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဘဏ္တစ္ခုျဖစ္ျဖစ္၊ အျခားေသာ ကုမၸဏီအဖြဲ႕ အစည္းတစ္ခုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီလိုစေတာ့ရွယ္ယာေတြကို အမ်ားျပည္သူကို တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်သူ underwriter အျဖစ္၊ sale agent အျဖစ္ တာဝန္ေပး ေရာင္းခြင့္ျပဳဖို႔ဆိုရင္ ဥပေဒအရ လိုင္စင္ရယူရမယ္ဆိုတာကေတာ့ မျငင္းႏိုင္တဲ့အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။

ဘဏ္ေတြဟာ ကုမၸဏီရဲ႕ banker အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေပမယ့္ sale agent အျဖစ္ အသံုးခ်ႏိုင္၊ မခ်ႏိုင္ဆိုတာ ျပန္သံုးသပ္ၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပ႒ာန္းထားတဲ့ ဥပေဒတစ္ရပ္ကိုလ်စ္လ်ဴ႐ႈေဆာင္ရြက္ ၿပီးဘဏ္ေတြကို ရွယ္ယာကိုယ္စားလွယ္ေတြအျဖစ္ ေပးမယ္ဆိုေစဦးေတာ့အျခားေသာ public company အသစ္မ်ားကပါ ဘဏ္ေတြကိုေရာင္းခ်ဖို႔ ကမ္းလွမ္းလာရင္ ဘဏ္ေတြကေရာင္းခ်ေပးမွာလား၊ ဒီတစ္ခုက်ေတာ့ ေရာင္းေပးၿပီး အျခားကုမၸဏီေတြက်ေတာ့ မေရာင္းေပးႏိုင္ဘူးလားဆိုတဲ့ ေစာဒကမ်ား တက္လာႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာမၾကာခဏၾကားေနရတဲ့ level playing field ဆိုတဲ့ မွ်တစြာ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္မႈ တစ္ခုဆံုး႐ႈံသြားႏိုင္တဲ့ အေျခအေနလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

တကယ္လို႔ ပုဂၢလိကဘဏ္မ်ားကို စေတာ့ရွယ္ယာေစ်းကြက္မွာ ပါဝင္လိုပါကလည္း ၎ဘဏ္တို႔ကို လက္ေအာက္ခံကုမၸဏီမ်ားအျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းေစကာ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္ဥပေဒ အခန္း(၄)ပါျပ႒ာန္းခ်က္ မ်ားနဲ႔အညီ ေငြေခ်းသက္ေသခံလက္မွတ္လုပ္ငန္းလိုင္စင္မ်ား ေလွ်ာက္ထားရယူရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းရဲ႕ အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအျဖစ္လည္း ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

စေတာ့ေစ်းကြက္က သတ္မွတ္ထားတဲ့ စာရင္းဝင္စံမ်ားကို မမီေသးတဲ့ စေတာ့မ်ားကို အေရာင္းအဝယ္ ျပဳလုပ္တဲ့ ေကာင္တာေစ်းကြက္ (over-the-counter) ကို တည္ေထာင္လိုပါကလည္း ေငြေခ်းသက္ေသခံ လက္မွတ္ဥပေဒ အခန္း (၈) ပါသတ္မွတ္ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားနဲ႔အညီ securities company အနည္းဆံုး သုံးခု ပါဝင္တဲ့ ေကာင္တာေစ်းကြက္ထူေထာင္ဖုိ႔ ေလွ်ာက္ထားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေကာင္တာေစ်းကြက္မွာ စေတာ့အိတ္ ခ်ိန္းႀကီးမွာ စာရင္းမဝင္ႏိုင္ေသးတဲ့ စေတာ့ေတြကိုေရာင္းခ်ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဝယ္ထားသူေတြအတြက္လည္း liquidity ျဖစ္ေစသလို မွ်တ၊ ပြင့္လင္းၿပီးထိေရာက္တဲ့ ေစ်းကြက္တစ္ခုကိုဖန္တီးေပးရာ ေရာက္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စေတာ့ေစ်းကြက္ဟာ အခုမွ စတင္ကာစျဖစ္ပါတယ္။ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ မ်ားစြာေဆာင္ ရြက္ေနေသာ ၾကားကာလျဖစ္ပါတယ္။ ဥပေဒျပ႒ာန္းၿပီး စည္းမ်ဥ္းမ်ားမထြက္ေသးတဲ့အခ်ိန္၊ စည္းမ်ဥ္းထိန္း ေက်ာင္းတဲ့အဖြဲ႕ SEC ဖြဲ႕စည္းဖုိ႔ျပင္ဆင္ေနတဲ့ကာလျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ ကုမၸဏီမ်ားအေနနဲ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံ ကုမၸဏီဥပေဒအရ အမ်ားျပည္သူသို႔ ကမ္းလွမ္းေရာင္းခ်ျခင္းကို မိမိတုိ႔ကိုယ္တိုင္ ေရာင္းခ် ႏိုင္ေပမယ့္လည္းတာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်ျခင္းမ်ားဟာအျခားေသာ ဥပေဒမ်ားျဖစ္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ ေငြေရး ေၾကးေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ားဥပေဒ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ဗဟိုဘဏ္ဥပေဒမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမႈရွိမရွိကိုလည္း ျပန္လည္ သံုးသပ္ၾကဖို႔လိုမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

Bagan Capital အႀကီးတန္းဒုတိယ ဥကၠ႒ ဝီလီယံေအာင္းက ျမန္မာႏိုင္ငံ စေတာ့ေစ်းကြက္မွာရွယ္ယာ ထုတ္ေဝေရာင္းခ်သူေတြဟာ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံသူေတြရဲ႕လက္ထဲကို တိုက္႐ိုက္ေရာင္းခ်တဲ့စနစ္ က်င့္သံုးေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခား စေတာ့ေစ်းကြက္ေတြမွာဆိုရင္ အမ်ားျပည္သူကိုေရာင္းခ်ရာမွာ အဆင့္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျဖတ္သန္းရပါတယ္။ သုေတသနအဖြဲ႕ေတြ၊ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံမႈဘဏ္ေတြ၊ တာဝန္ခံ ျဖန္႔ခ်ိေရာင္းခ်သူေတြ၊ တြဲဖက္ တာဝန္ခံ ေရာင္းခ်သူေတြစသည္ျဖင့္ အဆင့္မ်ားစြာကို ျဖတ္သန္းၾကရပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခားမွာကအမ်ားနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ကုမၸဏီကိုစေတာ့အိတ္ခ်ိန္းမွာ စာရင္းဝင္မယ္ဆိုတဲ့စိတ္နဲ႔ ဖြဲ႕ၾကပါတယ္။ ဒီမွာေတာ့ဘာေၾကာင့္ မွန္းမသိေပမယ့္ အခ်ဳိ႕အမ်ားပိုင္ေတြက စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းကို စာရင္းဝင္ဖို႔ စိတ္မဝင္စားၾကတာကို ေတြ႕ရပါတယ္၊ အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီေတြဟာ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္း ဥပေဒကိုလိုက္နာဖို႔လိုတယ္လို႔ ဆိုခဲ့ပါတယ္။

ထြန္းသက္ထြန္းဆီမွကူးယူေဖာ္ျပသည္။